Herzberg, Judith - Strijklicht (1971 1e dr.)

Kenmerken

Conditie: Zo goed als nieuw

Beschrijving

Amsterdam, G.A. van Oorschot, februari 1971, 1e druk

Paperback met flappen
12,5 x 19 cm.
64 Bladzijden

ZO GOED ALS NIEUW
Piepklein scheurtje (1½ cm.) in de bovenzijde van het voorplat aan de rugkant
Naam op Franse titel

Strijklicht is de titel van Herzbergs vierde bundel, die verscheen in februari 1971 bij uitgeverij G.A. van Oorschot. De bundel bevat net als vorig werk vooral veel korte gedichten van hoogstens een pagina. Het is echter ook de eerste bundel waarin van dit patroon juist wordt afgeweken: in totaal zijn er negen gedichten die twee pagina's beslaan, en 'Beer in bed' beslaat zelfs vier bladzijden.
Herzberg begint net als in Beemdgras meteen met het titelgedicht. Strijklicht is het licht dat schuin op iets valt in de avond waardoor de dingen in de natuur andere kleuren krijgen. Ook haalt het omtrekken naar voren die wel aanwezig waren, maar die nu scherper worden. Het gedicht 'Strijklicht' draagt de ondertitel 'Over de sloomte en snelheid van meeuwen'.

Ze hebben het peinzende arctische glijden
hahaha uit de hoogte in langzaam
voorbijgaan maar ook wel het snelle
bemoeiziek gemekker van geiten.
(p. 5)

De meeuwen zijn te herkennen door het onomatopee 'hahaha', het 'gemekker' dat meeuwen produceren en de situering van het gedicht bij zee.

Het strijklicht in dit gedicht schijnt op de meeuwen en in dat licht verstillen hun silhouetten:

Ze kunnen zo lang op een plek blijven hangen
dat hun schaduwen op de rotsen plakken.

Het avondlijk karakter van het strijklicht blijkt uit de laatste strofe:

In het donkerend uur als de grond nog wel warm,
alleen zee nog belicht is, spetteren zij
om de lichtende klip als vonken uit een vuur.

In 'Strijklicht' valt ook meteen de dualiteit tussen stilstand en beweging op (het langzaam voorbijgaan tegenover het snelle gemekker), hier in het beeld van een meeuw. Dit is een motief in Herzbergs oeuvre.
Natuurbeelden keren regelmatig terug in Strijklicht, zeer prominent in enkele van de laatste gedichten, die net als 'Strijklicht' een specifieke vogelsoort als onderwerp hebben: 'Kauwtje I', 'Kauwtje II', 'Spreeuw', 'Spreeuwen' en 'Gierzwaluw'.

De 'Vijf gedichten naar Stevie Smith', waarmee Strijklicht afsluit, zijn getrouw vertaald uit Stevie Smiths Selected Poems uit 1962, zoals

'Exeat':

Ik denk aan de Romeinse Keizer, één van de wreedste,
Die voor de pret op bezoek ging bij zijn arme, in kerkers gepropte gevangenen,
Die hem dan smeken om de dood
(p. 54)

Het origineel van Smith, onder dezelfde titel, wijkt hier niet veel vanaf. De versregels beginnen steeds met een hoofdletter, ook al zijn ze onderdeel zijn van een doorlopende zin, iets dat in Herzbergs eigen gedichten nooit het geval is.

I remember the Roman Emperor, one of the cruelest of them,
Who used to visit for pleasure his poor prisoners cramped in dungeons,
So then they would beg him for death

In tegenstelling tot Herzbergs vorige bundels wordt in Strijklicht de oorlog expliciet in beeld gebracht, zoals in

'1945':

Wij kregen helden op de thee
ze zaten samen op de canapé
ze hadden helemaal geen
conversatie, ik keek en keek
tot ze verlegen waren
ze wisten zich geen raad
met zo een vrede.
(p. 11)

De titel van het gedicht doet meteen denken aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. De soldaten keren terug. Het zijn helden die zich geen raad weten met de vrede. Dat blijkt uit de stiltes die ze laten vallen tijdens een visite. Ze zijn niet in staat om een luchtige conversatie te voeren bij een kopje thee.
Typerend voor Herzbergs techniek zijn de zogenaamde enjambementen, het afbreken van een zin in versregels, waardoor er meerdere betekenissen ontstaan. Zo geeft 'keek en keek' in één versregel een intensiever beeld van het kijken; er wordt meerdere keren gekeken naar hetzelfde, waardoor de helden verlegen worden.
Anderzijds kan het tweede 'keek' bij de volgende regel ('tot ze verlegen waren') horen, als je de zin zonder regelafbreking zou lezen.
Dat de helden uit de Tweede Wereldoorlog worden gewaardeerd, blijkt uit het gedicht 'Regels geschreven tijdens plaatselijke vrede':

Helden hoe zelden is er vrede zonder.

© Koninklijke Bibliotheek

Kosten van verzending (Nederland: € 2,92; Europa: € 6,25) ten laste van koper